De Atlantikwall

De Tweede Wereldoorlog in Katwijk

Tientallen jaren na afloop van de Tweede Wereldoorlog waren afbraak, evacuatie en aanleg van de Atlantikwall in Katwijk nog steeds onderwerp van gesprek. Deze gebeurtenissen waren dramatisch geweest voor de mensen die ze persoonlijk hadden ondervonden. De Atlantikwall was een verdedigingslinie van de Duitse bezetter, en bedoeld om  aanvallen vanuit zee te verhinderen.

Engelandvaarders vanuit Katwijk over zee naar Engeland
De kortste route
De route naar Engeland was met een vliegtuig of over zee met een motorvlet, sloep of kano het kortst en leek daarom aantrekkelijk. Maar ontsnappen over zee was uiterst moeilijk en gevaarlijk en na 1941, door de aanleg van de Atlantikwall door de Duitsers, haast onmogelijk geworden. De kust was hierdoor volledig gebarricadeerd.

Evacuatie
Het begon met een brief van de burgemeester,die op 23 april 1942 bij ongeveer 110 gezinnen aan de Katwijkse Boulevard werd bezorgd. Daarin werd  meegedeeld dat zij op zeer korte termijn de opdracht konden krijgen om binnen vierentwintig uur hun woning te ontruimen. Het ging hierbij om in totaal 400 personen. Binnen enkele dagen moesten zij hun inboedel weghalen en huisvesting zien te vinden.

Hoewel de burgemeester had geschreven dat huisvesting binnen de gemeente mogelijk was, betekende de ontruiming van de Boulevard voor velen toch evacuatie naar gemeenten in het binnenland. De Boulevardbewoners vormden de voorhoede van uiteindelijk meer dan vijfduizend personen (een kwart van de bevolking) die tijdens de oorlog Katwijk moesten verlaten. Een deel van hen, veelal de ouderen, kwam in het oosten van het land terecht en ontsnapte daardoor aan de hongerwinter. In zekere zin kwamen zij de oorlog redelijk goed door, maar zij misten het persoonlijke contact met de achtergebleven familieleden.

“Sperrgebiet”

“Om 10 uur strand en Boulevard ontruimen! Burgemeester, Inspecteur, agenten, motorpolitie, Duitser te paard, klink, rijkswacht, marechaussee, rijkspolitie, alles komt ‘r aan te pas om de drukbevolkte zeekant te ontruimen.”

Maar voordat het strandgebied ontoegankelijk werd, vonden er verschillende pogingen plaats om met een klein bootje te ontsnappen naar Engeland. (Engelandvaarders)

In een later stadium werden ook de direct achter de Boulevard gelegen straten tot verboden gebied verklaard en werd een begin  gemaakt met de sloop van de huizen in die straten. Aan het eind van de oorlog waren ongeveer achthonderd woningen, hotels en pensions gesloopt. Alleen de Oude Kerk, de Vuurbaak, Villa Allegonda (het latere Hotel Savoy)  en het Zeehospitium ontkwamen aan dit lot.

De Atlantikwall

De bouw van deze verdedigingslinie werd uitgevoerd onder toezicht van de Duitse bouworganisatie Todt, die duizenden arbeiders in dienst had. Om de grote hoeveelheden bouwmaterialen naar de bouwplaatsen te vervoeren was in het dorp en in de duinen een uitgebreid netwerk van smalsporen aangelegd.

Na de oorlog is jarenlang gewerkt om alle bunkers en bijbehorende infrastructuur te verwijderen. Een deel is onder het zand geschoven, terwijl de betonnen muur onder de Boulevard is begraven. Tijdens de aanleg van de parkeergarage in de zeereep voor de Boulevard werd deze erfenis van het verleden nog eens voor het nageslacht zichtbaar. In het Atlantikwall Museum in Noordwijk is een aantal bunkers nog te bezichtigen.