DE WONINGBOUWVERENIGING SPINOZA
Sociale woningbouw in Rijnsburg
Inleiding
In de tijd voor de Eerste Wereldoorlog waren er in Rijnsburg voor de minst draagkrachtige inwoners voornamelijk woningen van slechte kwaliteit beschikbaar. Deze woningen waren grotendeels op initiatief van de gemeente en bemiddelde particulieren gebouwd. Daarbij werd vooral gekeken of een bouwproject winstgevend was.
Woningen met schuren
De meeste woningen waren afgestemd op het beroep van de bewoners. Die waren vooral werkzaam in de tuinbouw en de handel in bloemen en groente. Achter de woningen stonden daarom grote houten schuren voor de handelswaar en karren. Volgens dit principe waren in de loop van de tijd meer dan 200 van zulke woningen gebouwd.
De woningwet
In die jaren liet ook elders in het land de woningsituatie te wensen over. Om daarin verbetering te brengen, kwam de regering in 1901 met de Woningwet. Verenigingen, die als doel hadden om arbeiderswoningen te bouwen en te verhuren, kregen door deze wet de mogelijkheid om subsidie van de overheid aan te vragen. Dat leidde ertoe dat overal in het land woningbouwverenigingen werden opgericht om huizen voor de lage inkomensgroepen te kunnen bouwen.
Woningnood in Rijnsburg
Rijnsburg bleef helaas achter in deze ontwikkeling. Daar werd de bouw van sociale huurwoningen helemaal overgelaten aan het initiatief van particulieren. Omdat deze beleggers zich vooral lieten leiden door de mogelijkheid om winst te maken, en niet door de behoefte aan bepaalde woningen, ontstond een begin van woningnood. De woningnood werd geleidelijk zo dramatisch, dat de gemeente in 1920 zelf het initiatief nam om een aantal woningen in het centrum van het dorp te laten bouwen. Maar daar bleef het bij….
Bemoeienis van buiten
De slechte woningtoestand in Rijnsburg begon in de loop van de twintiger jaren buiten Rijnsburg de aandacht te trekken. De voorzitter van woningbouwvereniging ‘Buitenlust’ in Oegstgeest, J.A. Verkuylen, en A. van der Heijden, architect in Leiden, riepen een vergadering in Rijnsburg bijeen. Op 30 juli 1929 werd tijdens een emotionele bijeenkomst in café Koster door de tachtig aanwezige personen besloten om woningbouwvereniging Spinoza op te richten. Op 4 januari 1930 werd de vereniging koninklijk goedgekeurd.
Aan het werk! 
Het nieuwe bestuur van Spinoza pakte enthousiast zijn taak op. In het najaar van 1930 werd het eerste bouwplan van 16 woningen in de Burg. Meyboomstraat opgeleverd. Vervolgens keurde de gemeenteraad op 16 november 1930 een bouwvoorschot van ruim ƒ 60.300 goed. Dat was een magere start, maar wel een hoopvol begin.
Voortvarend werd een nieuw bouwplan van 41 woningen voor de noordzijde van het dorp ontworpen. In 1934 werd het plan aan de gemeenteraad ter goedkeuring voorgelegd, maar prompt door de raad verworpen. En zo ging het ook met verschillende aanpassingen, ondanks een positief advies van het Departement van Sociale Zaken.
Een kleine groep personen speelde daarbij een verstorende rol. 
Zij vonden dat zij door het bouwplan in hun belangen werden geschaad. Bovendien waren verschillende raadsleden economisch afhankelijk van deze groep en durfden daarom niet vóór het plan te stemmen.
Ingrijpen van hogerhand
Uiteindelijk besloot de Minister van Sociale Zaken op basis van de Woningwet in te grijpen. Op 4 juni 1937 werd de gemeente Rijnsburg bij Koninklijk Besluit gedwongen om mee te werken aan het tweede bouwplan. Eindelijk konden in oktober 1938 de eerste woningen worden opgeleverd, vier jaar na de indiening van het bouwplan.
1938 opening Bouwplan II, Petronella van Saxenstraat en Stephana van Rossumstraat
In het midden met de hoed in de hand Burg. Bosschieter. Twee personen links van hem staat Dr. W.Drees.
Ondanks deze moeilijke start was de oplevering van de woningen in 1938 het begin van een positieve ontwikkeling. De politieke situatie in Rijnsburg veranderde ingrijpend. Zelfs tijdens de oorlog werd nog een complex sociale woningbouw gerealiseerd. Na de oorlog kwam het pas echt goed op gang, veel is in de volgende jaren tot stand gekomen. Dat ging overigens niet altijd van een leien dakje. Vooral Plan West, ten noorden van de Sandtlaan, ontmoette veel weerstand omdat enkele belangrijke bedrijven moesten verdwijnen.
Schaalvergroting door fusie
De ontwikkelingen gingen door. In 2005 fuseerde Spinoza met Woningbouwvereniging Brittenburg in Katwijk tot Spirit Wonen. Door deze combinatie ontstond een bestand van ongeveer 2500 woningen. De karavaan trok verder: sinds 2006 is er in de gefuseerde gemeente Katwijk één woningcoöperatie overgebleven onder de naam Dunavie. Hierin zijn de drie voormalige woningbouwverenigingen binnen de gemeenten Rijnsburg en Katwijk opgegaan.
Bron: Chr. Verhagen e.a. 40 jaar bouwen. Geschiedenis van de woningbouwvereniging “Spinoza” Rijnsburg