Met zijn elfhonderd inwoners is Valkenburg voor de oorlog een klein dorp dat bestaat uit naar schatting 250 huizen en boerderijen omringd door polders en landbouwgrond. Met als statig middelpunt de NH kerk aan het Castellumplein. Op 10 mei 1940 is Valkenburg na de Duitse inval het toneel van felle gevechten rondom het vliegveld. Na vijf dagen oorlog is er in het dorp geen huis meer onbeschadigd.
De Wederopbouw
Men gaat niet bij de pakken neerzitten en de hemdsmouwen worden collectief opgestroopt. De nog bruikbare materialen als dakpannen en bakstenen worden zorgvuldig verzameld in afwachting van een nieuwe bestemming. De bevolking krijgt hulp van Nederlandse militairen met het ruimen van het puin en dichtspijkeren van ramen en deuren.
In de tussentijd zijn diegenen die dakloos zijn geworden en niet bij vrienden of familie onderdak gevonden hebben gedwongen om tijdelijk hun toevlucht te nemen in schuren, kelders of noodwoningen. Eerste prioriteit voor het geteisterde dorp is nu de wederopbouw. Gezien niet alle huizen op dezelfde plaats zullen worden herbouwd wordt alle grond in een plan bij voorbaat onteigend. Door middel van herverkaveling vindt er her-uitgifte van de onteigende grond plaats.
Het initiatief wordt genomen om een ‘Hulp aan Valkenburg’ comité op te richten. Naast de burgemeester en de dominee nemen hier een aantal prominente Valkenburgers in plaats. In 1940 is er in Nederland nog voldoende bouwmateriaal voorradig om snel met de eerste herstelwerkzaamheden aan te vangen. Deze zijn begin 1941 nagenoeg allemaal afgerond en kan men met de feitelijke wederopbouw beginnen.
Uit al het kwade moest toch iets goeds komen. Men is van mening dat de plannen zich niet alleen moesten beperken tot de verwoeste kernen, maar dat er ook gekeken moest worden naar uitbreiding en verbeteringen. De verbetering van de Straatweg (nu Hoofdstraat / Voorschoterweg) waar de stenen al vanaf begin 1940 klaarliggen zal nu in het kader van de wederopbouw plaatsvinden. Men maakt van de gelegenheid gebruik om hinderlijke verkeersobstakels in het dorp op te ruimen en riolering aan te leggen.
Tevens wordt er een nieuw kerkhof aan de Kruisweg ingericht.
Men begint ook met de bouw van een houten noodkerk op het grasveld naast de voormalige NH kerk. Naast de gemeentelijke opdrachten zijn er ook particuliere opdrachten. Een opdracht wordt verstrekt om een aantal nieuwbouw en renovatie plannen te maken voor een aantal woonhuizen en een dienstgebouw, alsmede voor een brug bij de nieuwe begraafplaats.
Met de uitvoering van de plannen wordt begonnen in 1941 en deze zullen duren tot 1943. De Kruisweg en de Broekweg worden uitgebreid aangepakt waardoor het Castellumplein zijn huidige vorm krijgt. Ook worden er aanbestedingen afgegeven voor een nieuwe gemeenteschool en café. Straatnamen veranderen en huizen moeten worden ongenummerd.
Wie vandaag de dag door het oude centrum van het dorp loopt en de moeite neemt om zijn ogen de kost te geven kan nog steeds de sporen van vernietiging uit de oorlogsdagen zien.
