Strijd om Valkenburg

De meidagen van 1940

In de strijd van Duitsland tegen Frankrijk en Engeland was Nederland neutraal en  koos dus geen partij, maar lag wel in de weg. Het doel van de Duitsers  was om  Frankrijk aan te vallen via zuidelijk Nederland en België. In de strijd tegen Engeland zou een bezet Nederland heel interessant voor hen zijn. De overrompeling van Nederland moest snel gebeuren en daarvoor hadden de Duitsers een ambitieus plan:  “Fall Gelb”. Dit hield in dat  parachutisten en luchtlandingstroepen de vliegvelden Valkenburg, Ypenburg en Ockenburg zouden aanvallen. Den Haag, waar zich het regeringscentrum met het militair hoofdkwartier en de verblijfplaats van de Koningin bevonden, zou dan snel kunnen worden ingenomen.

De aanval, 10 mei
In de verte was het aanzwellende geluid te horen van vliegtuigen, die op weg waren naar vliegveld Valkenburg. Hoewel in het donker de nationaliteit van de vliegtuigen niet te zien was, stelde de luitenant-telefoonwacht op het vliegveld meteen de commandant op de hoogte van de situatie. In de ochtendschemering werd de lucht in een oogwenk gevuld met parachutisten.    Nadat de Duitse fallschirmjagers van 6./FJR2 waren gedropt, landde om even na vijven een aantal vliegtuigen,  met aan boord de infanterie van IR47. Het was de bedoeling dat deze na de landing meteen weer op zouden stijgen, om plaats te maken voor de volgende golf vliegtuigen. De grond op het vliegveld was echter zo drassig, dat de zware Junkers-transportvliegtuigen er onverbiddelijk in wegzakten.  Dit was een probleem waar men geen rekening had gehouden en dat de gehele operatie in gevaar zou kunnen brengen. De Duitse vliegtuigen stonden kris kras verspreid over het veld en er was geen mogelijkheid om weer op te stijgen. Daar kwam nog bij, dat de gedropte parachutisten er niet in waren geslaagd om alle Nederlandse mitrailleurposten uit te schakelen.

Het vliegveld in de ochtend van 10mei 1940, de witte stippen zijn de parachutes van de Duitsers

De situatie voor de Duitse troepen werd met de minuut hachelijker, het zag er niet naar uit dat het tij zich snel in hun voordeel zou keren. Boven het vliegveld cirkelden inmiddels al de vliegtuigen die deel uitmaakten van de tweede aanvalsgolf.

Valkenburg in de vuurlinie
Vanwege de grote tegenstand die de Nederlanders boden waren de Duitsers in de loop van de  dag gedwongen om zich in het dorp terug te trekken. Op de tweede oorlogsdag begon het inkomende granaatvuur zich steeds meer te concentreren op het centrum van Valkenburg. Nederlands artillerievuur uit de richting van Katwijk en Oegstgeest veranderde met een aantal voltreffers het hospitaal in een heksenketel van dood en verderf.

De NH kerk

Ook de NH kerk, waar ruim 200 Nederlandse soldaten krijgsgevangen werden gehouden, kreeg een drietal granaatinslagen te verduren. Binnen in de kerk probeerde men dan ook tevergeefs dekking te zoeken onder de kerkbanken. Het interieur van de kerk werd volledig verwoest. Onder dekking van een grote wolk stof en gruis probeerde men langs de Duitse bewakers te komen en te vluchten.

Vlucht
Een honderdtal Valkenburgers besloten op zaterdag 11 mei de gok te wagen om richting Leiden te vluchten. Het waren hoofdzakelijk vrouwen en kinderen, vergezeld door een handjevol mannen. Erg ver kwamen ze niet, want ter hoogte van de Zonneveldslaan kwamen de vluchtelingen in moordend Nederlands granaatvuur terecht. De vlucht kwam tot een einde in een moddersloot. Elf Valkenburgers kwamen hierbij om het leven.

De oude lagere school (waar nu de Terp is) met graven van burgers en Nederlandse- en Duitse soldaten

Doden en gewonden
Als gevolg van de aanhoudende Nederlandse beschietingen lagen in de dorpsschool, die ingericht  was als hospitaal, de doden en gewonden door elkaar, bedekt met een witte laag van gruis en kalk. In  het hele dorp werden nu ook huizen als ziekenzaal gebruikt. In voor- en achterkamers, zelfs in de kelders lag het vol met gewonden. Valkenburgers, op de vlucht omdat hun huis door het oorlogsgeweld onbewoonbaar was geworden, vonden daartussen een plek. Sommige huizen waren  overvol, en boden aan meer dan twintig mensen onderdak. De situatie werd met het uur hachelijker.

Puinhopen
Op 15 mei lagen de straten van Valkenburg bezaaid met puin en granaatschreven. Mensen liepen met een doek over de mond door het dorp. De doordringende geur van brand en de ontbindende lichamen van mensen en dieren was bijna niet te harden. Het dorp was vijf dagen lang het toneel geweest van een verbeten strijd tussen Nederlandse en Duitse troepen om vliegveld Valkenburg.

Nederlands geschut had met haar artilleriebeschietingen het dorp veranderd in een rokende puinhoop. De oude kern van het dorp was het zwaarst getroffen. De als hospitaal ingerichte school en de NH kerk waren volledig verwoest.

De Broekweg, mei 1940