De meidagen van 1940
In de strijd van Duitsland tegen Frankrijk en Engeland stelde Nederland zich neutraal op (koos geen partij), maar het lag wel in de weg.
De Duitsers wilden Frankrijk namelijk aanvallen via zuidelijk Nederland en België. In de strijd tegen Engeland zou een bezet Nederland heel interessant voor hen zijn.
De verovering van Nederland moest snel gebeuren en daarvoor hadden de Duitsers een gewaagd plan: “ Fall Gelb”.
Dit hield in dat parachutisten en luchtlandingstroepen de vliegvelden Valkenburg, Ypenburg en Ockenburg zouden aanvallen. Den Haag, met het regeringscentrum, het militair hoofdkwartier en de verblijfplaats van de koningin, zou dan snel kunnen worden ingenomen.
De aanval, 10 mei
In de verte was het aanzwellende geluid te horen van vliegtuigen, die op weg waren naar vliegveld Valkenburg.
Hoewel in het donker niet te zien was waar de vliegtuigen vandaan kwamen, stelde de luitenant-telefoonwacht op het vliegveld meteen de commandant op de hoogte van de situatie.
10 mei 1940 vliegveld Valkenburg, de vliegtuigen worden in brand geschoten. De witte stippen zijn Duitse parachutes.
In de ochtendschemering werd de lucht in een oogwenk gevuld met parachutisten.
Nadat de Duitse parachutisten waren gedropt, landde om even na vijf uur een aantal vliegtuigen met aan boord soldaten.
Het was de bedoeling dat de vliegtuigen na de landing meteen weer op zouden stijgen, om plaats te maken voor de volgende golf vliegtuigen.
Maar de grond op het vliegveld was zo drassig, dat de zware transportvliegtuigen er genadeloos in wegzakten. Dit was een probleem waar de Duitsers geen rekening hadden gehouden en dat de hele operatie in gevaar zou kunnen brengen.
De Duitse vliegtuigen stonden kris kras verspreid over het veld en er was geen mogelijkheid om weer op te stijgen. Daar kwam nog bij dat de gedropte parachutisten er niet in waren geslaagd om alle Nederlandse gevechtsposten uit te schakelen. De situatie voor de Duitse troepen werd met de minuut gevaarlijker.
Boven het vliegveld cirkelden inmiddels al de vliegtuigen die deel uitmaakten van de tweede aanvalsgolf.
Valkenburg in de vuurlinie
Vanwege de grote tegenstand die de Nederlanders boden waren de Duitsers in de loop van de dag gedwongen om zich in het dorp terug te trekken.
Op de tweede oorlogsdag begon het centrum van Valkenburg steeds meer onder vuur te liggen van de Nederlandse soldaten bij Katwijk en Oegstgeest. Het noodhospitaal, in de lagere school van het dorp, werd zwaar getroffen.
De NH kerk, waar ruim 200 Nederlandse soldaten als krijgsgevangenen werden vastgehouden, kreeg een drietal granaatinslagen te verduren. Binnen in de kerk probeerden de mannen dan ook dekking te zoeken onder de kerkbanken.
Het interieur van de kerk werd volledig verwoest.
Onder dekking van een grote wolk stof en gruis probeerden de krijgsgevangenen langs de Duitse bewakers te komen en te vluchten.
Vlucht
Ongeveer honderd Valkenburgers besloten op zaterdag 11 mei om richting Leiden te vluchten.
Het waren vooral vrouwen en kinderen, vergezeld door een paar mannen. Erg ver kwamen ze niet, want ter hoogte van de Zonneveldslaan kwamen de vluchtelingen in Nederlands granaatvuur terecht.
De vlucht kwam tot een einde in een moddersloot.
Elf Valkenburgers kwamen hierbij om het leven.
Doden en gewonden
Als gevolg van de aanhoudende Nederlandse beschietingen lagen in de dorpsschool, die ingericht was als ziekenhuis, de doden en gewonden door elkaar, bedekt met een witte laag van gruis en kalk.
Graven van Nederlandse-, Duitse soldaten en burgers naast de school (noodhospitaal).
In het hele dorp werden nu ook gewone huizen als ziekenzaal gebruikt. In voor- en achterkamers, zelfs in de kelders lag het vol met gewonden. Valkenburgers, op de vlucht omdat hun huis door het oorlogsgeweld onbewoonbaar was geworden, vonden daartussen een plek.
Sommige huizen waren overvol en boden aan meer dan twintig mensen onderdak. De situatie werd met het uur ernstiger.
Puinhopen
Op 15 mei lagen de straten van Valkenburg bezaaid met puin en granaatschreven.
Mensen liepen met een doek over de mond door het dorp. Er hing een doordringende geur van brand en dode lichamen van mensen en dieren.
Het dorp was vijf dagen lang het toneel geweest van een verbeten strijd tussen Nederlandse en Duitse troepen om vliegveld Valkenburg.
Nederlands geschut had met artilleriebeschietingen het dorp veranderd in een rokende puinhoop.
De oude kern van het dorp was het zwaarst getroffen. De als hospitaal ingerichte school en de Nederlands Hervormde kerk waren volledig verwoest.
Tip: Erebegraafplaats naast de Hervormde kerk aan het Castellumplein in Valkenburg. Hier liggen 35 Nederlandse militairen die in Valkenburg gesneuveld zijn in de meudagen van 1940.
Op het monument staan de namen van 22 Valkenburgers die in de oorlogsdagen zijn omgekomen.