De belangrijkste reden om gemeenten opnieuw in te delen is het versterken van het gemeentebestuur.
Opnieuw indelen van gemeenten vindt al sinds de negentiende eeuw plaats. Sinds de jaren zeventig van de vorige eeuw is dit steeds vaker voorgekomen, vooral in de vorm van samengaan van gemeenten (fusie).
Aan de ene kant wordt onze maatschappij steeds ingewikkelder, aan de andere kant geeft de rijksoverheid veel taken door naar de gemeenten. Dit maakt veel afstemming tussen gemeenten nodig, wat eenvoudiger wordt wanneer het aantal gemeenten kleiner is.
Een grote gemeente heeft een sterker gemeentebestuur en kan daardoor met meer succes werken.
Op weg naar een fusie
Begin 2001 vroeg de provincie Zuid-Holland aan de gemeenten in de Duin- en Bollenstreek en in het gebied van Leiden om zelf een voorstel te doen, hoe zij problemen wat betreft samenwerking en bestuurlijke drukte zouden willen oplossen. De betrokken gemeenten dachten ook na over de vraag of en hoe zij hun taken ook in de toekomst op een goede manier zouden kunnen uitvoeren.
Dat leidde in 2002 tot het besluit van de gemeenteraden van Katwijk, Rijnsburg en Valkenburg om naar een fusie toe te gaan werken. Zij stelden wel als voorwaarde dat de drie dorpen hun eigen karakter zouden behouden.
Er speelden nog andere overwegingen mee. De belangrijkste waren het plan voor woningbouw op het Vliegkamp Valkenburg (dat toen nog in bedrijf was) en de dreiging dat Valkenburg door de gemeente Leiden zou worden ingelijfd.
Vooral voor Valkenburg was dit aanleiding om te willen samengaan met Katwijk en Rijnsburg. Andere argumenten voor de fusie van juist deze drie gemeenten waren de verbondenheid tussen de dorpen, de duidelijke begrenzing van de toekomstige gemeente en de goede kansen voor economische ontwikkeling.
Voor Valkenburg was het de derde keer dat zij met fusie te maken kreeg.
In de Napoleontische tijd werd Valkenburg bij Katwijk gevoegd, maar dat werd in 1817 weer teruggedraaid.
In 1941 besloten Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland de gemeente Valkenburg op te heffen en bij de gemeente Katwijk te voegen. De reden hiervoor was dat Valkenburg een van de kleinste en, als gevolg van het oorlogsgeweld, een van de armste gemeenten in Nederland was geworden.
Dit voornemen leidde tot zware protesten van de gemeente Valkenburg en ook Katwijk maakte vanuit financiële overwegingen bezwaar. Eind 1941 werd de voorgestelde fusie afgeblazen.
In november stelden de raden van de drie gemeenten een herindelingsplan vast. Dit plan werd ter visiegelegd; hoewel er zeker gemengde gevoelens waren over de voorgenomen fusie, werden er geen bezwaren ingediend.
In juni 2004 reageerden Gedeputeerde Staten van Zuid-Holland positief
In november stelden de gemeenteraden van Katwijk, Rijnsburg en Valkenburg een plan voor de nieuwe gemeentelijke indeling vast. Hiertegen werden geen bezwaren ingediend.
In juni 2004 reageerde de provincie Zuid-Holland positief op het plan en in 2005 namen de Tweede en Eerste Kamer de wetswijziging aan die voor de fusie nodig was.
In november 2005 vond de eerste gemeenteraadsverkiezing voor de fusiegemeente plaats: het CDA werd de grootste partij.
Op 1 januari 2006 was de nieuwe gemeente Katwijk een feit. Een gemeente met op die datum ongeveer 60.000 inwoners.