De Mart, oudste paardenmarkt van Nederland
Al in de Romeinse tijd werden in Valkenburg paarden verhandeld. Door de eeuwen heen is de jaarlijkse paardenmarkt een hoogtepunt in het leven van de inwoners geweest. De mart hield altijd veel meer in dan het loven en bieden op de aangevoerde viervoeters.
Paardenmarkt in Praetorium Agrippinae
Rond het jaar 40 na Christus groeide de Romeinse nederzetting Praetorium Agrippinae uit tot een belangrijke plaats voor handel en nijverheid. Oude en gewonde paarden van de cavalerie (soldaten te paard) werden door de Romeinen niet gebruikt als voedsel. Ze werden op de markt te koop aangeboden aan de lokale bevolking.
(zie ook venster Knooppunt in een Wereldrijk)
Inkomsten voor de kerk
In het jaar 837 werd na een bisschoppelijk besluit in Valkenburg een christelijke kerk gesticht. Tot de kerkelijke gemeente behoorden ook de beide Katwijken. Om de kapel van inkomsten te voorzien werd besloten tot het houden van een markt.
Rond het jaar 840 wordt er in documenten voor het eerst gesproken over het aanvoeren en verhandelen van paarden te Valcanaburg.
De markt begon 8 dagen voor St.Lambert(us) en eindigde 8 dagen daarna op 17 september. Kooplieden zetten tijdens de marktdagen hun tenten op het Marktveld, dat tussen de dorpskern en Torenvliet lag.
Op de dag van de kruisverheffing (14 september) trok de Kruisprocessie in een plechtige optocht rond het Marktveld.
Het kruis werd gewoonlijk bewaard in een zijdeur van de kerk.
Aan het begin van de paardenmarkt werd een ijzeren marktkruis opgehangen als symbool van marktvrede. Dat was het recht dat ter gelegenheid van bepaalde markten gold.
De vermaerde paerdemerct tot Valckenburch in Hollant, Salomon van Ruijsdael
In de 17e eeuw was de Valkenburgse paardenmarkt uitgegroeid tot een beroemde en grootse gebeurtenis. De ambachtsheren hadden er groot financieel voordeel van.
In 1554 werden er 3106 paarden aangevoerd waarover marktbelasting (markttol) moest worden betaald.
Ook andere activiteiten en gokspelen werden met tol belast. Daarnaast waren er de belastingen op maat en gewicht, en op kermisvermaeken.
De kerk verbood in 1609 een aantal dingen rond de markt die men niet fatsoenlijk vond, zoals poppenkasten, loterijen en dobbelspelen.
Huizen die normaal twintig gulden huur in een jaar opbrachten werden in de marktperiode verhuurd voor 150 gulden.
Uit het hele land kwamen beroemde kunstenaars om de markt te schilderen.
Prins Hendrik en Prins MauritsIn 1618 vereerden de prinsen Frederik Hendrik en Maurits de paardenmarkt met een bezoek.
De hofdichter Constantijn Huygens schreef naar aanleiding van dit bezoek een gedicht.
“Soo verr vier voeten gaen, vier voeten in ’t beslagh,
Vier voeten in den dwang van Ruyterlick gesagh,
Soo verr men ringht en springht, onthaelt men de geruchten
Van mijn’ September-feest en woelende genuchten.”
zie doorklik verwijzing schilderij van Adriaen van der Venne uit 1618)
Tip: 
Tweede woensdag in september, Paardenmarkt (Mart) in Valkenburg.