De Blauwe Tram

De A44, de N206: dat zijn bekende begrippen, want wat zou de gemeente zijn zonder goede verbindingen? Ooit was dat anders: Leiden werd door ongeplaveide wegen met omliggende plaatsen verbonden, het snelste vervoermiddel werd door paarden getrokken. Kanalen en rivieren boden ook een goede transportmogelijkheid.

De stoomtram

In de 19e eeuw waren Valkenburg, Rijnsburg en Katwijk al door de stoomboot verbonden met Leiden. Twee vaardiensten vervoerden de passagiers met de schepen “De Nijverheid” en de “Katwijk”. In anderhalf uur werd het traject afgelegd. Maar op 4 juni 1881 ging het vervoer in de regio met een reuzensprong vooruit: de eerste stoomtram reed van Leiden naar Katwijk. “Alleen de eerste wagen geraakte uit het spoor” en “de uniform der beambten is zeer netjes”. De tram bracht de reistijd terug tot veertig minuten.

1907 Sandtlaan

De aanleg van het spoor verliep in een hoog tempo: in november 1880 vond de aanbesteding plaats en in juni 1881 werden al 36078 personen vervoerd. Goederenwagons maakten transport van bloemen, bollen en vis naar het achterland mogelijk. Dit zorgde voor een opleving van de economie. Voor de Valkenburgers werd het behelpen, aangezien de stoomtram niet door hun dorp reed. Nadat de bootdiensten werden opgeheven, waren zij verstoken van openbaar vervoer. Het voetveer dat Valkenburg met Oegstgeest verbond was nog de enige verbinding over de Rijn.

De elektrische tram

In 1909 kwam de tramlijn in handen van de NZHTM (De Noord-Zuid-Hollandsche Tramweg Maatschappij). Daarmee kwam een vervoersnetwerk tot stand, dat zich uitstrekte van Marken tot Den Haag. In november van datzelfde jaar werd besloten het traject te elektrificeren. Dit werd snel aangepakt: op 16 oktober 1911 werd de lijn officieel geopend en kon men de nieuwe hoofdwerkplaats , bekent als “de Remise”, van de NZH in Rijnsburg bezoeken. (De werkelijke remises, “tramgarages“, waren in Leiden aan de Rijnsburgerweg (ten noordwesten van het station, nu busgarage) en in Voorburg aan de Parkweg).

Hoofdwerkplaats “de Remise” te Rijnsburg

De bouw daarvan was niet zonder problemen verlopen, want een klein jaar eerder was pas na de plaatsing van tonnen zware binten geconstateerd dat de ingang een halve meter te laag lag. “de Remise” nam tot de opheffing van het tramnet een markante plaats in Rijnsburg in en bood in 1931 werk aan 74 personen.

In 1923/24 bouwde de firma Ganz in Boedapest nieuwe zware tramstellen voor de NZH. Ze waren  blauw geschilderd met een lichtgrijze bovenbouw: de Blauwe Tram was geboren! Ook oudere tramstellen werden in deze kleuren overgeschilderd. De Blauwe Tram was in die tijd een bijzonder populair vervoermiddel.

Naast het traject Leiden-Katwijk, ging vanaf halte “De Splitsing” in Rijnsburg ook een tram richting Noordwijk. Voor ontsluiting van beide badplaatsen was de tram van groot belang.

In de Tweede Wereldoorlog heeft het tramverkeer tot de spoorwegstaking van september 1944 gefunctioneerd. Na de oorlog werden de diensten zo snel mogelijk hervat. Op 25 juni 1945 vertrokken er weer trams richting Katwijk aan den Rijn. Vanaf 13 augustus was ook Katwijk aan Zee weer te bereiken. De doorgaande verbinding naar Noordwijk kwam pas op 12 mei 1946 tot stand, omdat de Jan Zwanenbrug opgeblazen was en hersteld moest worden.

Eind jaren vijftig besloot de NZH alle trams door bussen te vervangen. Aanleiding hiervoor waren de plannen van de provincie voor wegverbetering en behoefte aan meer verkeersveiligheid. De werkelijke reden was dat men bussen destijds als een modern en voordelig vervoersmiddel zag. Het tramtijdperk kwam op 7 oktober 1960 ten einde: een dag eerder dan gepland. De NZH was namelijk bang voor vandalisme bij het afscheid, zoals het meenemen van bordjes. Het is wrang dat de afgedankte tramstellen daarna binnen enkele weken op de brandstapel zijn beland.