1500 tot 1700 Hervormers en regenten
Vanaf 1500 ontwikkelde het graafschap Holland zich tot een gebied waar handel, industrie en cultuur tot grote bloei kwamen. Ook vonden er grote veranderingen plaats onder invloed van godsdienstige hervormers, zoals Luther en Calvijn. Dit alles leidde tot een botsing met de Spaanse koning Philips II, die in die tijd heerste over de Nederlanden. Het liep uit op de tachtigjarige oorlog. Tijdens de belegering van Leiden door de Spanjaarden had de bevolking in de omliggende dorpen veel van het oorlogsgeweld te lijden. De Rijnsburgse abdij en de kerken van Valkenburg en het Katwijkse zeedorp werden verwoest. Uiteindelijk verklaarden een aantal provincies (gewesten), waaronder Holland en Zeeland, zich met het ‘Plakkaat van Verlatinge’ onafhankelijk van Spanje. De Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden was geboren. De Republiek had een verdraagzame instelling ten opzichte van religieuze minderheden. In Rijnsburg mocht de protestantse geloofsgemeenschap van de Collegianten zich vestigen en ondervond de filosoof Spinoza gastvrijheid.